Tarih Devirleri
Tarihi olayların çok eski bir geçmişe sahip olduğunu, ancak tarihin olayları, yazının icadı ve kullanılması sonucu yazılı belgelerin bırakılmasından itibaren incelediğini ifade etmiştik.
Geçmişteki insanların bıraktıkları yazılı kaynaklarla onların neler yaptıklarını, o devirde hangi olayların cereyan ettiğini açık ve kesin olarak öğrenebiliyoruz. Gerçi insanlar yazının bulunmasından çok önce de vardılar ama, onların dünyadaki varlıkları, açık bir şekilde bıraktıkları kalıntılar sayesinde anlaşılmaktadır. Bu da M.ö. 5000 yıllarından itibaren başlar.
Bu bakımdan tarihi, devirlere ayırıyoruz.
1- Tarih öncesi Devirler
2- Tarih Devirleri
1. Tarih Öncesi Devirler
Yazının bulunup kullanılmasından önceki devirlere Tarih Öncesi (Prehistoric.) Devirler denir. Bu devirleri yazısız kalıntılara dayanarak kavramaya çalışıyoruz.
insanlık hayatının en uzun süren devri, Tarih öncesi Devirlerdir. Bu devirleri inceleyenler, tarih öncesi devirlerini birtakım bölümlere ayırmışlardır.
a) Taş Devri
İnsanlar, Taş Devri’nde kullandıktan araçları uzun ve yorucu çalışmalardan sonra geliştirdiler, tik zamanlarda yeryüzünde bulundukları kaba taşlan kullandılar. Daha son-ralan bu taşlan yontarak, kullanmaya daha uygun hale getirmeye başladılar.
Bazı ilim adamları. Taş Devrini fazla detaya inmeden. Eski Taş Devri, Orta Taş Devri ve Yeni Taş Devri olmak üzere üçe ayırırlar.
Eski Taş (Yontma Taş) Devri
Yüzbinlerce yıl devam eden ve Paleolitik olarak da tanımlanan bu dönem, insanlık tarihinin en uzun devri kabul edilmektedir. Bu devrin insanları, ilk sıralarda kaba taşları kullandılar. Sonraları taşların çıkıntılarını sökmek veya daha sert bir taşla vurmak sureliyle bir ucu sivriltilmiş taşları silah yaptılar.
Zamanla hem kendilerini korumak hem de avlanmak için taştan el baltaları yaptılar. Bu devrin sonlarına doğru, çakmak taşından kesici ve delici araçlar yaptılar. Hayatlarını avcılık ve toplayıcılıkla sürdürdüler. Hayvan postlarına bürünerek ve bunlardan elbise yaparak soğuğa karşı koymayı öğrendiler. Mağara, ağaç kovuğu ve kaya sığınaklarını mesken olarak kullandılar. Ateşi buldular. Böylece ısınma aydınlanma ve hayvanların saldırılarından korunmayı öğrendiler.Bu devirde insanlar arasında birlikte yaşama ve işbölümü gittikçe yaygınlaşmaya başladı.
Erkekler av peşinde koşarken, kadın ve çocuklar ateşi korumaya, yiyecekleri muhafaza etmeye, postları işlemeye yöneldiler.Bu devrin sonlarına doğru sanat hareketleri başladı. İnsanlar büyük bir ustalık ve çok gerçekçi bir anlayışla mağaraların duvarlannı avladıktan hayvanlann resimleri, av sahneleri ve av törenleri ile süslediler. Bu resimlerde avdaki tehlikelerden korunabilmek,kolayca ve bolca avlanabilmek endişelerine yönelik “Av büyüsü” ve “Av bereketi” gibi duygularını dile getirdikleri anlaşılmıştır.
Orta Taş Devri (Geçiş Devri)
Bu devir, bir geçit dönemi olarak kabul edilir (MÖ. 10.000 – 5 000). Bu devirde dünyanın birçok yerinden buzullar çekildi ve iklim yumuşadı. İnsan, hayvan ve bitkilerin yaşama alanı genişledi. Ormanlar büyük bir gelişme göstererek çok sıklaştı. Av yapmak zorlaştığı için av tekniğinde ve araçlarda gelişme görüldü. Bu devirde kilden kap kaçak yapıldı ve köpek ehlileştirildi. iklim dengesinde büyük değişiklikler oldu. İnsanlar, daha elverişli yerlere göç etmek zorunda kaldı.
Yeni Taş Devri (Cilalı Taş Devri)
İnsanlık tarihinde yeni bir çağın başlangıcı olan bu devir, Neolitik devir olarak da tanımlanmaktadır. Erken ve Geç Neolitik olmak üzere iki devreye ayrılır. İnsanlığın “ilk üretime geçiş” safhası. Erken Neolitik devirde olmuştur. Bu devirde insanların yaşayışlarında ve araçlarda hayli büyük değişmeler oldu. Mağara, ağaç kovuğu ve kaya sığınaklarında yaşayan insanlar; çadırlar ve kulübeler ile su üzerine yaptıkları “göl meskenleri denilen evlerde daha güvenli bir hayat sürmeye başladılar.
Bu devirde taşlar daha düzgün yontularak kullanışlı taş aletler ve saplı baltalar yapıldı. Bunun yanı sıra yay, mızrak ve oklar kullanıldı. Kemik ve boynuzlardan alet ve eşyalar, süsler yapıldı.
Bu dönemde ziraat ve hayvancılığın ilk köy kültürleri ortaya çıktı. Kurdukları köylerin etrafına, savunma amacıyla hendekler kazdılar. Tabiattaki yabani koyun, keçi, sığır gibi hayvanlar evcilleştirildi. Buğday, arpa, bakla, keten, kenevir gibi bitkilerin ekimi yapıldı. İlk dokumacılık ve ticaret bu devirde başladı. İnsanlar, yeni hayat tarzlarına uygun meskenler ve anıtlar yaptılar. Bunların en Önemlileri Menhir ve Dolmen’dir.
b) Maden Devri
İnsanlar, Yeni Taş Devri’nin sonlarında taş araçlar yanında bazı madenleri de bularak kullanmaya başladılar. Maden Devri’ne geçiş, medeniyet tarihinin bir dönüm noktası oldu. Bu başarıya önceki devirlerde olduğu gibi kademeli bir gelişme sonucu ulaşıldı. Bu devirde yazı ilk defa bulunup kullanıldı. Tarihi devirler, bu devrin içinde başladı. Maden Devri, şemada görüldüğü gibi bulunup, kullanılan madenlerin cinsine göre üçe ayrılır.
Kalkolitik Devri
Bu devir, Maden Devri’ne geçiş devridir. Tabiatta kolay bulunması ve rahat işlenmesi sebebiyle bakır, ilk işlenen maden oldu. insanlar, bakın sert taşlarla döverek şekil vermiş, ondan çeşitli eşya ve aletler yapmışlardır. Bu özelliğinden ötürü, bu devreye Balar Devri de denilmiştir.
Tunç Devri
Madencilik tekniğinin ilerlemesi ile bakır ve kalay birlikte eritilerek çok sert bir karışım olan tunç elde edildi. Tunç, bakıra oranla çok daha sert, dayanıklı ve kullanılmaya elverişliydi. Tunçtan alet ve eşyalar yapıldı. Altın ve gümüş gibi madenler de işlendi. Bu devirde ilk şehir devletlerini takiben Mezopotamya’da Sümer, Akad, Babil, Asur; Anadolu’da Hititler gibi ilk büyük devletler tarih sahnesine çıktı. Demir cevheri bu devrin sonlarında M.Ö. XIII. yüzyılda ilk defa Anadolu’da üretildi ve Hitit saraylarında işlendi.
Demir Devri
Bu devir insanları, başlangıçta dövme tekniği ile demirden çok az sayıda eser ürettiler. Demirden yapılan silah, araç ve gereçlerin üstünlüğü bakır ve tunç ile kıyaslandığında tartışılmaz bir durumdadır. Asıl medeniyet demir üzerinde kuruldu. Bir süre sonra yazı bulundu. Demir Devri, medeniyetin başlangıcı sayıldı.
Tarihi olayların çok eski bir geçmişe sahip olduğunu, ancak tarihin olayları, yazının icadı ve kullanılması sonucu yazılı belgelerin bırakılmasından itibaren incelediğini ifade etmiştik.
Geçmişteki insanların bıraktıkları yazılı kaynaklarla onların neler yaptıklarını, o devirde hangi olayların cereyan ettiğini açık ve kesin olarak öğrenebiliyoruz. Gerçi insanlar yazının bulunmasından çok önce de vardılar ama, onların dünyadaki varlıkları, açık bir şekilde bıraktıkları kalıntılar sayesinde anlaşılmaktadır. Bu da M.ö. 5000 yıllarından itibaren başlar.
Bu bakımdan tarihi, devirlere ayırıyoruz.
1- Tarih öncesi Devirler
2- Tarih Devirleri
1. Tarih Öncesi Devirler
Yazının bulunup kullanılmasından önceki devirlere Tarih Öncesi (Prehistoric.) Devirler denir. Bu devirleri yazısız kalıntılara dayanarak kavramaya çalışıyoruz.
insanlık hayatının en uzun süren devri, Tarih öncesi Devirlerdir. Bu devirleri inceleyenler, tarih öncesi devirlerini birtakım bölümlere ayırmışlardır.
a) Taş Devri
İnsanlar, Taş Devri’nde kullandıktan araçları uzun ve yorucu çalışmalardan sonra geliştirdiler, tik zamanlarda yeryüzünde bulundukları kaba taşlan kullandılar. Daha son-ralan bu taşlan yontarak, kullanmaya daha uygun hale getirmeye başladılar.
Bazı ilim adamları. Taş Devrini fazla detaya inmeden. Eski Taş Devri, Orta Taş Devri ve Yeni Taş Devri olmak üzere üçe ayırırlar.
Eski Taş (Yontma Taş) Devri
Yüzbinlerce yıl devam eden ve Paleolitik olarak da tanımlanan bu dönem, insanlık tarihinin en uzun devri kabul edilmektedir. Bu devrin insanları, ilk sıralarda kaba taşları kullandılar. Sonraları taşların çıkıntılarını sökmek veya daha sert bir taşla vurmak sureliyle bir ucu sivriltilmiş taşları silah yaptılar.
Zamanla hem kendilerini korumak hem de avlanmak için taştan el baltaları yaptılar. Bu devrin sonlarına doğru, çakmak taşından kesici ve delici araçlar yaptılar. Hayatlarını avcılık ve toplayıcılıkla sürdürdüler. Hayvan postlarına bürünerek ve bunlardan elbise yaparak soğuğa karşı koymayı öğrendiler. Mağara, ağaç kovuğu ve kaya sığınaklarını mesken olarak kullandılar. Ateşi buldular. Böylece ısınma aydınlanma ve hayvanların saldırılarından korunmayı öğrendiler.Bu devirde insanlar arasında birlikte yaşama ve işbölümü gittikçe yaygınlaşmaya başladı.
Erkekler av peşinde koşarken, kadın ve çocuklar ateşi korumaya, yiyecekleri muhafaza etmeye, postları işlemeye yöneldiler.Bu devrin sonlarına doğru sanat hareketleri başladı. İnsanlar büyük bir ustalık ve çok gerçekçi bir anlayışla mağaraların duvarlannı avladıktan hayvanlann resimleri, av sahneleri ve av törenleri ile süslediler. Bu resimlerde avdaki tehlikelerden korunabilmek,kolayca ve bolca avlanabilmek endişelerine yönelik “Av büyüsü” ve “Av bereketi” gibi duygularını dile getirdikleri anlaşılmıştır.
Orta Taş Devri (Geçiş Devri)
Bu devir, bir geçit dönemi olarak kabul edilir (MÖ. 10.000 – 5 000). Bu devirde dünyanın birçok yerinden buzullar çekildi ve iklim yumuşadı. İnsan, hayvan ve bitkilerin yaşama alanı genişledi. Ormanlar büyük bir gelişme göstererek çok sıklaştı. Av yapmak zorlaştığı için av tekniğinde ve araçlarda gelişme görüldü. Bu devirde kilden kap kaçak yapıldı ve köpek ehlileştirildi. iklim dengesinde büyük değişiklikler oldu. İnsanlar, daha elverişli yerlere göç etmek zorunda kaldı.
Yeni Taş Devri (Cilalı Taş Devri)
İnsanlık tarihinde yeni bir çağın başlangıcı olan bu devir, Neolitik devir olarak da tanımlanmaktadır. Erken ve Geç Neolitik olmak üzere iki devreye ayrılır. İnsanlığın “ilk üretime geçiş” safhası. Erken Neolitik devirde olmuştur. Bu devirde insanların yaşayışlarında ve araçlarda hayli büyük değişmeler oldu. Mağara, ağaç kovuğu ve kaya sığınaklarında yaşayan insanlar; çadırlar ve kulübeler ile su üzerine yaptıkları “göl meskenleri denilen evlerde daha güvenli bir hayat sürmeye başladılar.
Bu devirde taşlar daha düzgün yontularak kullanışlı taş aletler ve saplı baltalar yapıldı. Bunun yanı sıra yay, mızrak ve oklar kullanıldı. Kemik ve boynuzlardan alet ve eşyalar, süsler yapıldı.
Bu dönemde ziraat ve hayvancılığın ilk köy kültürleri ortaya çıktı. Kurdukları köylerin etrafına, savunma amacıyla hendekler kazdılar. Tabiattaki yabani koyun, keçi, sığır gibi hayvanlar evcilleştirildi. Buğday, arpa, bakla, keten, kenevir gibi bitkilerin ekimi yapıldı. İlk dokumacılık ve ticaret bu devirde başladı. İnsanlar, yeni hayat tarzlarına uygun meskenler ve anıtlar yaptılar. Bunların en Önemlileri Menhir ve Dolmen’dir.
b) Maden Devri
İnsanlar, Yeni Taş Devri’nin sonlarında taş araçlar yanında bazı madenleri de bularak kullanmaya başladılar. Maden Devri’ne geçiş, medeniyet tarihinin bir dönüm noktası oldu. Bu başarıya önceki devirlerde olduğu gibi kademeli bir gelişme sonucu ulaşıldı. Bu devirde yazı ilk defa bulunup kullanıldı. Tarihi devirler, bu devrin içinde başladı. Maden Devri, şemada görüldüğü gibi bulunup, kullanılan madenlerin cinsine göre üçe ayrılır.
Kalkolitik Devri
Bu devir, Maden Devri’ne geçiş devridir. Tabiatta kolay bulunması ve rahat işlenmesi sebebiyle bakır, ilk işlenen maden oldu. insanlar, bakın sert taşlarla döverek şekil vermiş, ondan çeşitli eşya ve aletler yapmışlardır. Bu özelliğinden ötürü, bu devreye Balar Devri de denilmiştir.
Tunç Devri
Madencilik tekniğinin ilerlemesi ile bakır ve kalay birlikte eritilerek çok sert bir karışım olan tunç elde edildi. Tunç, bakıra oranla çok daha sert, dayanıklı ve kullanılmaya elverişliydi. Tunçtan alet ve eşyalar yapıldı. Altın ve gümüş gibi madenler de işlendi. Bu devirde ilk şehir devletlerini takiben Mezopotamya’da Sümer, Akad, Babil, Asur; Anadolu’da Hititler gibi ilk büyük devletler tarih sahnesine çıktı. Demir cevheri bu devrin sonlarında M.Ö. XIII. yüzyılda ilk defa Anadolu’da üretildi ve Hitit saraylarında işlendi.
Demir Devri
Bu devir insanları, başlangıçta dövme tekniği ile demirden çok az sayıda eser ürettiler. Demirden yapılan silah, araç ve gereçlerin üstünlüğü bakır ve tunç ile kıyaslandığında tartışılmaz bir durumdadır. Asıl medeniyet demir üzerinde kuruldu. Bir süre sonra yazı bulundu. Demir Devri, medeniyetin başlangıcı sayıldı.
